Hoge gasprijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne en hoge prijzen voor groene koffie als gevolg van covid en klimaat, zorgen ervoor dat de prijs van koffie de afgelopen weken en maanden flink verhoogd is. 75 procent van de koffiebranders die aan de horeca leveren heeft prijsverhogingen doorgevoerd, soms tot wel 15 procent. Ook de prijs van een kop koffie in de horeca stijgt harder dan ooit.

Dit blijkt uit een enquête van Misset Horeca onder bijna 1000 horecaondernemers in het hele land. Die ondernemers krijgen aan alle kanten te maken met prijsstijgingen. ‘Bijna alles is duurder, zeker 80 procent van de producten die we inkopen. Bier, brood, olie, zuivel’, somt een ondernemer op. En dat precies op het moment dat de steunmaatregelen van de overheid wegvallen.

Alle prijzen op de kaart omhoog

Ondernemers ontkomen er dan ook niet aan om de prijzen op hun menukaart ook te verhogen. Veel ondernemers geven aan meestal per januari de prijzen op de kaart met gemiddeld 3 procent te verhogen. Nu loopt dat op tot gemiddeld 7 procent. ‘We hebben op alle drankjes €0,10 opgeteld, of het afgerond naar een mooi bedrag’, zegt een hotelier in het noorden van het land.’

En ruim een kwart van de ondernemers geeft aan bovenop de jaarlijkse verhoging in januari per 1 mei of op de nieuwe kaart wederom een prijsverhoging door te voeren. ‘Het is anders niet vol te houden, we moeten wel de marge gelijk houden’, zegt een caféondernemer in een Brabants dorp. ‘Ik heb voor het eerst in 10 jaar de prijzen van mijn gebak verhoogd’, zegt een ondernemer met een espressobar die zelf zijn koekjes en taarten bakt.’

Koffie 6 procent omhoog

Inzoomend op de prijs van een kop koffie op die menukaart valt op dat deze flink is gestegen. Jaarlijks vragen we in september die prijzen aan zo’n 1000 ondernemers en de afgelopen jaren steeg die prijs zo’n 2 procent per jaar. Tussen september 2021 en maart 2022 is die prijs gemiddeld nu al 6 procent omhoog gegaan.

Cappuccino maakt daarbij de grootste sprong van 7,1 procent. Met een stijging van €0,30 is de gemiddelde prijs van een cappuccino in de horeca nu voor het eerst boven de €3 uitgekomen, op €3,06.

Zwarte koffie staat voor gemiddeld €0,15 meer op de kaart, een toename van bijna 6 procent. Een espresso kost de gast gemiddeld €0,14 meer, dat is ruim 5 procent hoger dan in september 2021.

Bijna 70 procent van de ondernemers geeft in de enquête aan dat hun koffiebrander de afgelopen tijd prijsstijgingen heeft doorgevoerd. Nog eens 5 procent zegt dat hun brander heeft laten weten binnenkort de prijzen te gaan verhogen.

Die verhogingen variëren van 3 tot soms wel 15 procent, wat neerkomt op bedragen tussen de €1 en €4 per kilo. Nu kunnen uit een kilozak ongeveer 120 koppen worden gezet, dus gaat het om een kostenstijging van maximaal €0,03 per kop. Omdat echter niet alleen de prijs van de koffiebonen stijgt, maar ook van bijvoorbeeld energie en personeel, zien ondernemers zich genoodzaakt er meer per kopje bovenop te tellen.

Covid als oorzaak

De verhoging van de kiloprijs bij de brander heeft verschillende oorzaken. Allereerst de bonen zelf. Om verschillende redenen is de oogst afgelopen 2 jaar tegengevallen waardoor schaarste is ontstaan.

In Midden- en Zuid-Amerika viel een langdurige lockdown in 2020 precies gelijk met de oogstperiode. Het plukken van koffie wordt in veel gevallen met de hand gedaan door seizoensarbeiders. Maar door de coronamaatregelen konden die lastiger reizen, waardoor koffieboeren onvoldoende plukkers konden vinden. In bijvoorbeeld Colombia, een van de grootste koffieproducenten ter wereld, zijn volledige plantages niet geoogst omdat er geen plukkers beschikbaar waren.

Klimaatachtbaan

Ook het klimaat gooide roet in het eten. Brazilië, wat met ruim de helft van de volledige wereldproductie van arabicabonen het allergrootste koffieland is, kampte in het voorjaar van 2021 met de ergste droogte in 90 jaar, waardoor de koffiebessen niet goed konden groeien.

Daarna vroor het in de grootste koffieregio van Brazilië in juli strenger dan het in decennia had gedaan. Het gewas koffie kan niet tegen vorst, dus hele plantages werden verwoest.

Vervolgens regende het in zowel Colombia als Brazilië vlak voor het oogstseizoen langdurig, juist in de periode dat de bessen zon nodig hebben om goed te rijpen. In Brazilië viel in sommige regio’s in 3 maanden meer regen dan normaal in een heel jaar. Lagergelegen plantages kwamen volledig onder water te staan waardoor de volledige oogst op die plantages verloren ging.

Wereldwijd kwart minder koffie geoogst

Al met al vielen de koffieoogsten in 2020 en 2021 behoorlijk tegen, ook in andere koffielanden. In totaal werd in de 20 grootste koffielanden, samen goed voor 90 procent van de wereldproductie, in 2021 bijna een kwart minder koffie geoogst dan in 2018. Hierdoor is schaarste ontstaan en is de standaardprijs van groene koffiebonen naar het hoogste niveau sinds 2011 gestegen: ruim €4,60 per kilo, waar het begin 2020 nog onder de €2 lag.

Nadat ze geoogst zijn, moeten de groene bonen over zee naar - in ons geval - Nederland worden gebracht. En ook van containervervoer zijn de kosten de afgelopen 2 jaar geëxplodeerd, als gevolg van gestegen brandstofprijzen en schaarste aan containers. Met havens in bijvoorbeeld China of India die soms weken in lockdown gingen én het enorm toegenomen vrachtvervoer omdat iedereen in coronatijd ging internetwinkelen, liep de vraag naar zeecontainers eveneens enorm op. En de prijs ervan dus ook: in 2021 was vervoer over zee tot wel vijf keer duurder dan vóór maart 2020.

Covid, klimaat en oorlog

Ook de brandstof voor de vrachtwagens die de bonen naar en van de branderij vervoeren, is flink duurder geworden, om nog maar te zwijgen over de prijs van het gas dat die branderij nodig heeft om de koffie te roosteren. Die gestegen gasprijs is dan weer een gevolg van de oorlog in Oekraïne en de sancties tegen Rusland.

Door die sancties zijn ook de kosten voor kunstmest enorm gestegen, Rusland is wereldwijd de grootste producent van kunstmest. Veel boeren voeden hun koffiestruiken bij. En zelfs vóór de oorlog was die kunstmest al 30 tot 40 procent duurder geworden.

Zo liggen covid, klimaat en oorlog aan de basis van die €0,14 tot €0,30 die je gemiddeld méér bent gaan rekenen voor de koffie die je serveert.

Horeca geen graaisector

Er is één klein voordeel: je gasten zien die oorzaken ook, omdat overal de prijzen om dezelfde redenen stijgen. Toch kan het lonen om uit te leggen waarom je de prijzen van een kop koffie hebt moeten verhogen. Dat kweekt begrip, en voorkomt dat de horeca als ‘graaisector’ wordt gezien. Die hogere prijs voor een tapbiertje of een kop koffie wordt in kranten nogal eens gebruikt ter illustratie van het leven dat steeds duurder wordt. Maar als je je gasten uitlegt waaróm, is dat niet alleen goed voor de relatie met je gast maar ook voor het imago van de hele branche.