Van die 885 gesloten bedrijven is per segment een verschillend beeld te zien. In Drenthe, Zeeland en Limburg sloten met name cafés permanent de deuren, bij lunchrooms vallen grote aantallen sluitingen in Utrecht en Gelderland op. Overigens vallen hotels buiten de cijfers, daar heeft het onderzoeksbureau niet naar gekeken.

Tegenover die 885 sluitingen staan 1290 nieuwe horecabedrijven. De grootste toename wordt gevormd door bezorgrestaurants: de afgelopen 2 jaar zijn er 1049 bezorgrestaurants, 194  fastfood-locaties en 47 ijssalons bijgekomen.

Vooral in Noord-Brabant is de aanwas van de bezorgrestaurants groot. De provincie telt nu 469 bezorgrestaurants tegen 291 in januari 2020, een toename van ruim 60 procent. ABN AMRO zette deze cijfers op een rij in haar rapport Stand van Leisure februari 2022.

35 procent meer afhaalzaken

Het totaal aantal cafés liep met acht procent terug, het totaal aantal bezorg- en afhaalrestaurants steeg met 35 procent.

Deze grote verandering in horeca-aanbod betekent eveneens grote veranderingen in het straatbeeld. De nieuwkomers hebben zich slechts deels gevestigd op locaties waar bijvoorbeeld eerder een café, restaurant of lunchroom gevestigd was.

Niet zelden betreft het een dark kitchen concept, waar geen gasten worden ontvangen en soms niet eens kan worden afgehaald. Daarmee is een aantrekkelijke locatie minder van belang.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldde overigens eerder dat er tussen het eerste kwartaal in 2020 en het eerste kwartaal in 2022 maar liefst 3310 ‘restaurants’ zijn bijgekomen, maar het CBS hanteert een brede definitie van restaurant. Naast fysieke restaurants vallen hier ook onder meer afhaalrestaurants, cafetaria’s, lunchrooms, ijssalons en zelfs foodtrucks onder.

Bezorgen als reddingsboei

In 2021 kwam maaltijdbezorging in Nederland uit op 3,4 miljard euro omzet, zo stelt FoodService Instuut (FSIN). Dat is een groei van 19 procent ten opzichte van 2020 en een verdubbeling ten opzichte van 2018. Uit transactiedata van ABN AMRO blijkt dat restaurants in de twee coronajaren makkelijker dan cafés een vorm van afhaal konden bieden, waardoor zij hun omzet nog enigszins op peil konden houden.

Daarmee is niet gezegd dat het bezorgen van maaltijden voor iedere restauranthouder een winstgevende activiteit is geweest. Bezorgen werd ook gezien als middel om in contact te blijven, met medewerkers en met gasten.

Per saldo hebben de coronamaatregelen tienduizenden zittende horecaondernemers disproportioneel hard geraakt. Zo kostte alleen de derde harde lockdown tussen 19 december en 25 januari de Nederlandse horeca volgens ABN AMRO 1 miljard euro aan omzet. Voor compensatie komen om technische redenen lang niet alle ondernemers in aanmerking en de compensatie is nooit volledig.

Einde steun = stijging faillissementen

Het aantal van 885 sluitingen in twee jaar klinkt hoog, toch is het aantal faillissementen – ook in de horeca – historisch laag. Maar met het einde aan de coronacrisis stoppen ook de door de overheid ingestelde steunmaatregelen. En dan zal het aantal faillissementen snel oplopen, verwachten analisten.

‘Na afbouw van de steun eind maart lopen de faillissementen op', verwacht econoom Jan-Paul van de Kerke van ABN AMRO. En hij legt ook uit waarom: ‘In 2021 hebben we één maand gehad zonder steun. De 6e NOW-ronde liep tot en met september en de 7e NOW-ronde werd in december met terugwerkende kracht ingesteld vanaf november. Oktober bleef zonder steun achter. In november hebben we het hoogste faillissementsniveau van 2021 gezien. Voor een faillissement is een uitspraak van de rechter nodig. Er is dus enige vertraging tussen de verslechtering van de bedrijfssituatie en het faillissementscijfer. Het is dus hoogstwaarschijnlijk dat de afwezigheid van steun in oktober de oploop van faillissementen in november heeft veroorzaakt.’

Rabo reserveert €500 miljoen

Ook de Rabobank voorziet een faillissementsgolf. De bank zet 500 miljoen euro opzij om de risico’s af te dekken in geval bedrijven failliet gaan. Rabo maakt zich vooral zorgen over de recreatiebranche en de horeca: ‘We denken dat bepaalde bedrijven toch nog problemen krijgen.’

Die problemen ontstaan volgens de bank als (een deel van) de NOW-steun moet worden terugbetaald, de uitgestelde (loon)belasting moet worden betaald en vastgoedeigenaren de in de crisis verleende huurkortingen stopzetten.

Met de terugkeer van de bedrijvigheid gaan voor ondernemers ook de lasten weer stijgen. Velen van hen hebben nog oude vorderingen openstaan terwijl ze de afgelopen jaren op hun eigen vermogen zijn ingeteerd. ‘Wij verwachten een na-ijleffect,’ zegt Bas Brouwers, financieel bestuurder in NRC. ‘We denken dat bepaalde bedrijven toch nog problemen krijgen. Voor sommigen zal straks de omzet toch tegenvallen en blijft het een probleem om de kosten te dekken.’

Rabo is het meest beducht voor de horeca, de evenementenbranche en de vrijetijdssector. Vastgoedeigenaren die zich in deze kwetsbare markten bewegen, kunnen ook rekenen op extra aandacht van de bank. Ook in 2021 had de bank bijna 500 miljoen gereserveerd voor omvallende klanten, dat potje is toen nauwelijks aangeroerd omdat vanwege de steunmaatregelen het aantal faillissementen meeviel.

Perspectief

Hoewel het vele jaren zal duren voordat de financiële schade van de coronamaatregelen is ingehaald, is het perspectief van de horeca goed. De restaurants en cafés die overleven kunnen volgens ABN AMRO rekenen op een korte herstelperiode. De consument (of gast) staat te popelen om weer uit eten te gaan. Ook daarna gloort hoop.

In zijn Beleidsmonitor 2030 gaat FSIN uit van een omzet die in 2030 ruim 25 procent boven pre-coronajaar 2019 ligt. De verwachte groei komt vooral voor rekening van de restaurants, met een omzetplus van bijna 35 procent. Het herstel van het segment dranken (cafés, clubs) wordt geraamd op een plus van 9 procent tot 2030.

Ook de markt van maaltijdbezorging blijft de komende jaren groeien, naar verwachting tot 4,9 miljard euro omzet in 2030. Naast het bestel- en betaalgemak is het ‘ontkoken’ van Nederland een belangrijke stimulans. Uit hetzelfde onderzoek van FSIN blijkt dat 60 procent van de jongeren minstens één keer per week géén zin heeft om te koken en dat 44 procent in dat geval eten laat bezorgen. Bovendien waren de coronajaren stressvol voor veel jongeren en noemt 48 procent van hen lekker eten als een manier om af te leiden van stress.

Voor de komende jaren verwacht ABN AMRO een bescheiden groei van het aantal nieuwe horecalocaties. Met name de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt heeft een remmend effect. In het derde kwartaal van 2021 stonden 376.300 vacatures open en stonden er 43 vacatures open per 1000 banen. Dit is het hoogste aantal sinds de meting 1997 begon. De arbeidskrapte lijkt voorlopig stand te houden en het resultaat is dat er meer ‘systeemhoreca’ komt. Dit zijn zeer efficiënt ingerichte keukens, met een duidelijke formule en uitstraling aan de voorkant, en die vooral op bezorging zijn gericht.