De horeca vooruitzichten voor 2024 zijn mager, aldus de bank. Na de grote post-covid inhaalslag in 2022 en begin 2023, keerde de horeca in het tweede kwartaal van 2023 terug naar een stabieler groeipad.
Uit de meest recente ING transactiedata blijkt dat de waarde van de pinbetalingen in 2023 (t/m november) voor restaurants en cafés 13% en voor accommodaties 7% hoger waren ten opzichte van dezelfde periode in 2022.
Deze cijfers geven wel een enigszins vertekend beeld. De hoge groei komt enerzijds door prijsverhogingen die de horeca dit jaar heeft doorgevoerd. Anderzijds betreft de groei nog deels herstel van de coronapandemie, aangezien de horeca in Nederland in de eerste twee maanden van 2022 nog met beperkingen te maken had.
Hotels beter bezet dan voor corona
Het herstel van de coronapandemie verliep bij hotels langzamer dan bij restaurants. De gemiddelde bezettingsgraad was in 2023 - voor het eerst na drie jaar – hoger dan in 2019.
Het aantal hotelgasten in Nederland lag t/m het derde kwartaal 2023 met bijna 25 miljoen dan ook historisch hoog.
Dit komt met name door een stijging van het aantal binnenlandse gasten. Het aandeel buitenlandse gasten lag eind september nog circa 3% onder het niveau van 2019. Vooral de zakelijke en intercontinentale reiziger zijn nog altijd niet terug op hetzelfde niveau als in 2019.
Gemiddeld 9% hogere prijzen in 2023
De relatief hoge inflatie speelt ook de horeca parten. Net als in 2022 ontkwam de sector er in 2023 niet aan de prijzen met gemiddeld 9% te verhogen. Dat was nodig om de hogere energie-, inkoop- en personeelskosten (deels) te compenseren.
De grootste prijsstijgingen vonden in 2023 plaats in de fastservice, zoals snackbars, lunchrooms en afhaal- en bezorgingszaken, en bij restaurants en cafés. Zij kampen onder meer met hogere inkoopkosten van bijvoorbeeld bier, koffie, brood, vlees, olie en boter.
Gemiddeld genomen werden voedingsmiddelen en alcoholvrije dranken in 2023 (t/m november) 13% duurder. De prijs van bier steeg met 8%. Hoewel de energiekosten inmiddels dalen, stegen de personeelskosten, onder meer door de verhoging van het minimumloon met 10% begin 2023 en 3% in juli 2023.
Prijsstijgingen door hogere personeelskosten
De verwachting is dat de prijzen in de horeca in 2024 wederom zullen stijgen. Hoewel de energie- en inkoopkosten in 2024 naar alle waarschijnlijkheid minder hard stijgen dan in de voorgaande twee jaren, nemen de personeelskosten wel verder toe. Volgens de nieuwe horeca -cao gaan begin 2024 alle werknemers in de horeca er 8% tot 12% op vooruit.
De loonsverhogingen zijn nodig om concurrerend te blijven ten opzichte van andere sectoren als het gaat om het aantrekken van personeel. Hoewel de arbeidsmarkt inmiddels iets minder gespannen is, heeft nog altijd circa de helft van de horecabedrijven in het vierde kwartaal 2023 last van het personeelstekort. Zo lopen ze bijvoorbeeld omzet mis doordat ze hun horecazaak eerder, of op bepaalde dagen, sluiten wegens een gebrek aan personeel.
Hogere kosten niet volledig voor rekening gast
Het is voor de horeca lang niet altijd mogelijk om de hogere energie-, inkoop- en personeelskosten volledig door te berekenen aan de klant. Slechts één op de drie horecaondernemers kan de hogere kosten volledig of grotendeels aan de gast doorberekenen.
Dit is beduidend lager dan in andere sectoren. Vooral restaurants en cafés hebben moeite om de hogere kosten volledig bij de gast neer te leggen. Immers, als de prijs van een biertje of een maaltijd te hoog wordt blijven de gasten weg. Omdat hotelgasten minder prijsgevoelig zijn, kunnen hotels de hogere kosten relatief makkelijker doorberekenen.
Winstmarges restaurants en cafés onder druk
Voor horecaondernemers die de hogere kosten slechts gedeeltelijk bij de klant in rekening kunnen brengen betekent dit dat een deel van de hogere kosten ten laste komt van de winstmarge. Deze staan vooral bij restaurants en cafés al langere tijd onder druk, onder meer vanwege de sterke concurrentie in de afgelopen jaren door de forse groei van het aantal horecazaken. Daar bovenop kwamen de verplichte sluitingen tijdens de coronapandemie, die de winstmarges in 2020 en 2021 verder uitholden.
Vooral in de horeca veel problematische schulden
Naast lagere winstmarges kampt circa één op de acht horecabedrijven met een schuldenlast die ze als problematisch ervaren. Dit is relatief hoog ten opzichte van andere sectoren, waar gemiddeld genomen slechts 5% van de bedrijven problemen heeft met de schuldenlast.
Vooral restaurants en cafés kampen met de schuldenlast. Sinds oktober 2022 zijn horecabedrijven verplicht begonnen met het terugbetalen van de tijdens de coronaperiode opgebouwde belastingschuld van 1,5 miljard euro. Ondanks dat bedrijven meerdere jaren de tijd krijgen om de belastingschuld af te lossen, leidt dit bij een deel van de horecabedrijven tot financiële problemen.
Meer bedrijfsbeëindigingen en faillissementen
Na twee jaren met extreem weinig faillissementen, ligt het aantal faillissementen in 2023 weer boven het pre-coronaniveau van 2019. In de eerste drie kwartalen van 2023 waren er bijna 9% meer faillissementen dan in 2019. Het zijn vooral restaurants en cafés die failliet gaan.
Ook waren er in 2023 10% meer bedrijfsbeëindigingen dan in 2019. Gezien de verwachte matige groei voor de horeca in 2024, hogere personeelskosten en de coronaschuld die moet worden afbetaald is de verwachting dat het aantal bedrijven dat stopt of failliet gaat in de horeca in 2024 hoger zal zijn dan in 2023.
Verduurzaming is een uitdaging
Met name voor horecabedrijven met weinig vet op de botten is verduurzaming van het bedrijf een grote uitdaging. Voor circa één op de vijf horecabedrijven vormt een gebrek aan financiële middelen de belangrijkste belemmering om het bedrijf te verduurzamen.
Een andere vaak genoemde belemmering is de afhankelijkheid van derden, veelal de verhuurder van het horecapand. Andere belemmeringen voor verduurzaming zijn een gebrek aan kennis en/of personeel en dat het te weinig voordeel oplevert. Het is dan ook niet vreemd dat binnen de horeca het bewuster omgaan met voedingsmiddelen – door bijvoorbeeld kleinere porties te serveren en scherper in te kopen - de meest genomen maatregel op het gebied van duurzaamheid is.
