Als de snelle groei van het toerisme in Amsterdam door blijft gaan, bereikt de hoofdstad nog dit jaar 18 miljoen toeristische overnachtingen. Dit betekent dat een onlangs aangenomen verordening in werking treedt. Daarbij moet het gemeentebestuur de toeristenbelasting in Amsterdam verhogen. Dit om het aantal overnachtingen te beperken en de overlast van massatoerisme tegen te gaan.
Volgens ABN AMRO heeft de ingreep van het verhogen van de toeristenbelasting in Amsterdam een averechts effect. Dit schrijft de bank in haar rapport Een nieuwe kijk op toerisme in Amsterdam. De kans is namelijk groot dat congresgangers en zakelijke reizigers naar andere steden uitwijken, maar de overlastgevende feesttoerist via andere wegen blijft komen.
Onrust hotelondernemers
Een hogere toeristenbelasting heeft dan ook niet het gewenste effect op het massatoerisme. De aangekondigde maatregelen leidt dan ook tot onrust bij ondernemers. Uit een enquête van Horwath HTL blijkt dat 80 procent van ondernemers in de hotel- en toerismesector een beperking op de toeristenovernachtingen in de stad ‘geen goed idee vindt’.
Bijna 98 procent gelooft eenvoudigweg niet dat het een oplossing biedt voor het massatoerisme. Daarbij moet gezegd dat 86 procent het probleem van het ‘overtoerisme’ niet onderkent. Een meerderheid vindt juist dat de leefbaarheid in hun stadsdeel in de afgelopen 5 jaar is verbeterd.
Ingrijpende maatregelen
De toestroom van het aantal toeristen naar de hoofdstad wordt door de gemeente en de bewoners al langer met zorg aangezien. De overlast was reden voor een groep van 30.000 inwoners het volksinitiatief Amsterdam heeft een keuze op te zetten. Zij zagen namelijk tijdens de lockdowns dat het ook anders kon. Dat de stad leefbaarder was als het massatoerisme thuisbleef.
Hun initiatief heeft geleid tot de verordening Toerisme in balans. De gemeenteraad nam deze vervolgens bijna unaniem aan. In het kort komt het erop neer dat wanneer het aantal toeristenovernachtingen in de stad de 18 miljoen overschrijdt, de gemeente ingrijpende maatregelen moet nemen.
Hierbij gaat het om alle overnachtingen, zoals campings, groepsaccommodaties, Airbnb en hotels. Dat moment komt sneller dan gedacht. ABN AMRO verwacht namelijk dat die 18 miljoen overnachtingen al dit jaar wordt gehaald. In de prognoses van de gemeente wordt dit aantal in een ‘gemiddeld’ scenario pas in 2023 bereikt.
Kwart meer overnachtingen per boeking
Tot dusver zijn er nog geen tekenen van een afnemende vraag. Sterker, uit gesprekken die ABN AMRO voerde met hoteliers, blijkt dat het aantal hotelboekingen sinds juni min of meer vergelijkbaar is met dezelfde maanden in 2019.
Opvallend is vooral dat het aantal overnachtingen per verblijf flink toeneemt. Per boeking verblijft een hotelgast nu 2,26 nachten. Bijna een kwart meer ten opzichte van het tweede kwartaal in 2019.
De kampioen in het verkopen van lange verblijven is Airbnb. In haar kwartaalcijfers gaf zij aan dat het aantal verblijven van 28 dagen of langer nu 19 procent van de omzet uit maakt. In 2019 was dit nog slechts 13 procent. De reden achter deze toename is dat toerist vaker werken, wonen en vakantie combineert.
Toeristenbelasting Amsterdam naar 30 procent
Met die 18 miljoen toeristenovernachtingen in zicht zijn de maatregelen voor de sector ook aanstaande. De meest voor de hand liggende ingreep, die bovendien snel kan worden doorgevoerd, lijkt een verhoging van de toeristenbelasting. De initiatiefnemers van Amsterdam heeft een keuze roepen op tot een verhoging van de toeristenbelasting in Amsterdam naar liefst 30 procent.
Dat betekent dat een hotelkamer voor twee personen van €150 per nacht €195 gaat kosten. Dat is fors en kan voor sommige mensen reden zijn elders een hotel te boeken. Weliswaar daalt dan wellicht het aantal overnachtingen in de gemeente. Maar de vraag blijft of het daadwerkelijk iets doet aan het massatoerisme in de stad. En dat is het toerisme dat de meeste overlast veroorzaakt.
Belasting verhogen helpt niet
Want een van de gevolgen kan een zogenaamd waterbedeffect zijn. In 2019 liet de gemeente onderzoek doen naar de effecten van verhoging van de toeristenbelasting in Amsterdam. De conclusie was dat een hoger tarief er inderdaad voor zorgt dat de ‘gebruiker’ betaalt. Dit maakt de overlast financieel enigszins goed. Maar toeristen blijven hierdoor niet weg. Ze overnachten alleen elders, bijvoorbeeld in Rotterdam of Brussel, maar komen nog altijd naar Amsterdam.
Amsterdam verhoogde in januari 2020 al eens de toeristenbelasting, maar dat lijkt nog niet het gewenste effect te hebben gehad op het massatoerisme. Ook de diverse maatregelen van de gemeente, zoals een alcoholverbod op de Wallen en het beperken van Nutellawinkels, hebben nog niet het gewenste effect.
Waterbedeffect
Wat de cijfers wel concreet aantonen, is dat het aantal overnachtingen buiten de stad flink is gestegen. Het aantal hotelkamers in het gebied Haarlem, Zaanstad en Groot-Amsterdam is in de afgelopen vijf jaar met 40 procent toegenomen, van 41.385 kamers naar 58.108 kamers. Dat is aanmerkelijk meer dan de 30 procent toename van het aantal hotelkamers in de stad Amsterdam zelf. Dit kan te maken hebben met de stijgende toeristenbelasting.
De hotels buiten de stad trekken de toeristen ook bewust aan. Zo hebben veel hotels in omliggende gemeenten ‘Amsterdam’ in hun naam. Enkele voorbeelden zijn: Inntel Hotels Amsterdam Zaandam, Zaan Hotel Amsterdam Zaandam, easyHotel Amsterdam Zaandam (Zaandam), Amsterdam Beach Hotel (Zandvoort), NH Amsterdam Schiphol Hotel, Bastion Hotel Amsterdam Airport en Corendon Village Hotel Amsterdam (Hoofddorp), Cityden The Garden Amsterdam South, Radisson Hotel & Suites Amsterdam South (Amstelveen) en Leonardo Hotel Vinkeveen-Amsterdam.
Meer Airbnb buiten Amsterdam
Hoewel Amsterdam door extra regels en handhaving een ontmoedigingsbeleid voert, neemt bijvoorbeeld het aantal particulier verhuurde vakantiewoningen in de rest van Nederland sterk toe. Zo had Amsterdam in 2019 8 procent minder Airbnb-overnachtingen dan in 2016, terwijl het aantal Airbnb’s buiten Amsterdam die ‘Amsterdam’ in hun naam voeren in dezelfde periode met 250 procent toenam naar 3349, zo blijkt uit een analyse die de Universiteit Utrecht deed op verzoek van ABN AMRO. Dit zijn dus onmiskenbaar kamerverhuurders die, net als de naburige hotels, toeristen trekken die voor Amsterdam komen.
Onwenselijk
Belasting verhogen in de hoop dat de overlastgevende toerist die komt voor de alcohol, de drugs en het vertier op de Wallen buiten te houden, werkt dan ook niet en is wensdenken, zegt ABN AMRO. Feestbezoekers gaan midden in de nacht terug en overnachten elders. Zo’n 30 tot 45 minuten met de taxi of trein zal hen niet afschrikken. Bovendien gaat het hier om overwegend mannen jonger dan 34 jaar uit Nederland en het Verenigd Koninkrijk, zo blijkt uit de analyse van onderzoeksbureau Enneüs. Het zijn dus ook feestgangers die elders in Nederland wonen. Ook die zullen blijven komen.
Om de stroom vanuit omliggende regio’s te beperken zou ook belasting kunnen worden geheven op het dagtoerisme, via de precarioheffing, een dagtoeristenbelasting of de ‘vermakelijkhedenretributie’ (VMR). Daarmee kan een verschuiving worden gerealiseerd van verblijfsbezoekers naar bezoekers die deelnemen aan activiteiten, evenementen en vermakelijkheden en daarmee bijdragen aan drukte en overlast in de stad, zo omschrijft de gemeente het medio mei 2019 in een brief aan de leden van de raadscommissie Financiën en Economische Zaken naar aanleiding van de toentertijd voorgenomen verhoging van de toeristenbelasting.
Een dergelijke verschuiving heeft echter ook gevolgen voor de bewoners. Het gelijkheidsbeginsel dient namelijk in acht te worden genomen. Wanneer Amsterdammers bijvoorbeeld een museum bezoeken, krijgen ze ook met deze heffing te maken. Inwoners zijn in beginsel uitgesloten van de VMR, omdat zij al via andere Gemeentelijke belastingen betalen voor de voorzieningen in de stad. De uitdaging ligt in het praktisch en administratief aantonen daarvan.
Zakelijke toerist
De overlastgevende massatoerist blijft dus niet weg, is de gedachte. De toerist die wél wegblijft bij een verhoging van de toeristenbelasting is de congresganger. Deze bezoeker leverde de stad €240 miljoen per jaar op en is belangrijk voor het vestigingsklimaat. Wanneer het tarief van de belasting plotseling toeneemt, zouden er minder congressen in Amsterdam worden gepland, zo meent de hotelsector. Bedrijven die hier een congres willen hosten, zullen voor andere steden kiezen waar hun gasten minder per nacht hoeven te betalen.
ABN AMRO verwacht dan ook dat wanneer de toeristenbelasting wordt verhoogd een onwenselijke beweging ontstaat, waarbij de zakelijke bezoeker naar een andere stad gaat voor zijn overnachting, omdat de evenementen en zakelijke ontmoetingen elders plaatsvinden. De zakelijke bezoeker is nu juist niet de toerist die Amsterdam kwijt wil.
Van alle overnachtingen heeft 32 procent een zakelijk motief. Bovendien levert de zakelijke bezoeker, die relatief veel in 4 en 5 sterrenhotels overnacht, per overnachting bijna twee keer zoveel inkomsten op als een toerist die in 0 tot 2 sterrenhotels overnacht. Ook geeft de zakelijke bezoeker relatief weinig overlast.
